مردم یمن از صدر اسلام با حب اهل‌بیت (ع) خو گرفته و به محض آنکه حضرت علی (ع) زمام امور مسلمانان را به دست گرفت با آن حضرت بیعت کرده و امام را در گسترش فرهنگ اسلامی و اجرای امور دینی همراهی کردند به گونه‌ای که بیش از سی نفر از کارگزاران امیرالمومنین (ع) اهل ‌یمن بودند.

در زمان سایر ائمه هم قدرت و حکومت در دست محبین اهل‌بیت (ع) بوده و ابراهیم پسر امام موسی کاظم (ع) در زمان مامون در آنجا حکمرانی می‌کرده است، امام هادی (ع) هم تا سال 248 هجری وکلایی در این ناحیه داشتند.

سلسله زیدیه تا سال 1960 میلادی در یمن پا برجا بود در قرن دوم هجری به دست یحی‌الهادی الحق بنا شد و در طول 11 قرن فرمانروایی، همواره توانست ثبات و اقتدار یمن را حفظ کند.

تا اینکه 47 سال قبل جمهوری‌خواهان به کمک نیروهای نظامی مصر، به رهبری یکی از افسران یمنی به نام سلال حکومت زیدی را سرنگون کردند، بسیاری از سران زیدی اعدام شده یا به کشورهای دیگر مهاجرت نمودند و رشته‌ای از اتفاقات و حوادث جدید که عمدتاً علیه ساکنان قدیمی این سرزمین بود اتفاق افتاد.

یمن کنونی  با 490 هزار کیلومتر مربع مساحت در جنوب شبه‌جزیره  عربستان قرار گرفته و بیش از هشتصد کیلومتر مرز مشترک با عربستان دارد

جمعیت کنونی آن نزدیک  بیست میلیون نفر است که کمتر از نصف آن را زیدی‌ها تشکیل داده و مابقی شافعی هستند.

پایتخت یمن شهر قدیمی صنعا است که در نزدیکی شهر «مأرب» مرکز فرمانروایی قوم سبأ و بلقیس قرار دارد.

ریشه وقایع اخیر یمن در کجا است؟

در طی نیم قرن گذشته وضعیت مردم یمن به خصوص شیعیان آن روز به روز بدتر شده است در حالی که یمن از نظر ذخایر طبیعی وضع امیدوار کننده‌ای دارد و تولید کننده نفت و گاز است، اما اکنون جزء فقیرترین کشورهای عربی است و فقر و گرفتاری در بیشتر مناطق آن وجود دارد.

روزنامه ویلی استار مورخ 24 آگوست 2009 در این زمینه می‌نویسد: فساد گسترده حاکم بر بخش‌های مختلف و عملکرد ضعیف دولت مرکزی سبب شده تا مشکلات یمن همراه با فقر روبه رشد رشد شهروندان آن که روز به روز بیشتر از گذشته به منابع و کمک‌های اولیه نیازمند هستند وضعیت را بد و بدتر کند.

علاوه بر این، دولت جدید یمن از ابتدای روی کار آمدن با مخالفت و قلع و قمع شیعیان و محبین اهل بیت‌(ع) که بخش قابل توجهی  از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند پایه‌های خود را سست کرده و نتوانست اقتدار لازم را به دست آورد.

رسوخ روحیه سلفی‌گری و تفکرات وهابیت سبب شده است، شیعیان از کمترین امکانات رفاهی برخوردار بوده و همواره در سختی و مضیقه به سر برند.

شیعیان زیدی در طول سالیان اخیر، همواره در صدد بودند تا حقوق اولیه‌شان به رسمیت شناخته شود و از حداقل امتیازهای شهروندی بهره‌مند باشند، اما دائماً با مخالفت حکومت مرکزی که ارتباطات پنهانی هم با عربستان دارد مواجه شده‌اند.

رهبری شیعیان یمن را شیخ بدرالدین الحوثی تا سن 83 و سال 2004 بر عهده داشت که پس از کشته شدن، وی به دست نیروهای امنیتی پسر وی شیخ یحیی الحوثی عهده‌دار این سمت شد، یحیی به خاطر فشار شدید در سال 2005 مجبور شد به آلمان پناهده شود و هدایت مردم را از دور بر عهده بگیرد، در طی چند سال گذشته دولت یمن رایزنی فشرده‌ای با مقامات آلمان و پلیس بین‌الملل (اینترپل) برای دستگیری یحیی‌الحوثی انجام داد، ولی موفق به این کار نشد.

عبدالمالک برادر یحیی و پسر دیگر شیخ بدرالدین هم در یمن و شهر صعده مرکز آشوب‌ها و از نواحی شیعه‌نشین حضور دارد و رهبری نظامی و اجرائی را بر عهده گرفته است.

چراغ سبز عربستان به دولت یمن!

از ابتدای تشدید درگیری‌ها در سال 2004 ناظران سیاسی بر این عقیده بودند که چراغ سبز مقامات سعودی برای کشتار شیعیان زیدی مسیر را برای حکومت یمن هموار و حتی مشوق این کار بوده است.

جایگاه عربستان به عنوان ام‌القرای جهان اسلام در منطقه و پشتیبانی مقامات آن از توسعه وهابیت و سرکوب شیعیان از قوی‌ترین اهرم‌های فشار علیه زیدیان یمن است، مرز مشترک عربستان با یمن سبب شده مقامات سعودی برای داشتن خیالی آسوده از جنوب کشور خود به سرکوب شیعیان در یمن چراغ سبز نشان داده و سپس از آن حمایت و پشیبانی کنند.

یکی دیگر ا ز اتهامات دولت برای مقابله با شیعیان، ارتباط آنان با ایران است.

دولت یمن می‌گوید؛ شیعیان یمن ضمن خط‌گیری فکری و سیاسی از ایران، توانسته‌اند مقدار زیادی مهمات و اسلحه دریافت کنند، مسئله‌ای که از سوی شیعیان بارها رد شده است.

یحیی‌الحوثی در این باره اظهار می‌دارد: دولت می‌گوید: ما به خاطر شیعه‌بودن به ایران وابسته هستیم و به خاطر مخالفت با عربستان سعودی ما را به همکاری با لیبی متهم می‌کنند،در حالی که ما کاملاً مستقل بوده و دولت می‌تواند به جای برخوردهای خشونت‌امیز با ما به مذاکره بنشیند  و راه‌های مسالمت‌آمیز را انتخاب کند.

او معتقد است دولت یمن از فساد مالی و تبعیض رنج می‌برد و از غرب و آمریکا پیروی می‌کند و اکنون که توان مقابله با مخالفان را ندارد می‌خواهد از طریق نیروهای سلفی، شیعیان را نابود کند.

گفتنی است، حضور چندی پیش یکی از مقامات آمریکایی در یمن و دیدار با مسئولین این کشور این گمان را تقویت می‌کند که آمریکا قصد دارد به کمک تندروهای عربستانی و ارتش یمن، بخشی از جهان تشیع را به کلی نابود کند.

تعداد کشته‌ها چقدر است؟

هنوز هیچ منبع رسمی آمار دقیقی از تعداد کشته‌ و زخمی‌های نبردهای پنج ساله اخیر ارایه نکرده است مسئول دفتر الجزیره در یمن در این باره می‌گوید: «به علت جلوگیری دولت از حضور خبرنگاران در محل درگیری و همچنین مخفی‌کارهای مقامات یمن هنوز آمار دقیقی از تلفات این جنگ نداریم»

به هر حال بنابر اعلام برخی منابع در جریان درگیری سال‌های 2004 تا 2009 میلادی، حدود چهار هزار نفر از نیروهای طرفین کشته شده و بر اثر وقوع 6 جنگ تمام عیار در طی این سال‌ها بالغ بر دهها هزار نفر از شیعیان آواره شده‌اند.

حدود یک سال قبل توافق‌نامه صلح بین گروه الحوثی و حکومت یمن در دوحه قطر امضا شد و چند روز پیش نیز گروه الحوثی در راستای تلاش برای برقراری صلح و ثبات 24 نظامی را که دستگیر کرده بود آزاد کرد، اما ظاهراً شدت مخاصمه بیش از اینها است و دولت یمن تا نابودی شیعیان به جنگ ادامه خواهد داد.

جایگاه سیاسی شیعیان یمن

شیعیان یمن در طول نیم‌قرن اخیر و پس از سرنگونی حکومت زیدی‌ها دارای جایگاه مناسب سیاسی نبوده‌اند، فشارها و ممانعت‌‌ دولت همواره جلوی شکل‌گیری اتحاد سیاسی آنها را گرفته است.

یحیی الحوثی نیز که قبلاً عضو مجلس یمن بوده اکنون در خارج از این کشور به سر می‌برد و عملاً عامل قدرتمند و مناسبی برای دفاع از حقوق شیعیان وجود ندارد.

اگر چه رسانه‌‌ها از وقوع آتش‌بس میان طرفین طی روزهای اخیر خبر داده‌اند، اما به نظر می‌رسد اگر هم صلحی در میان باشد موقت بوده و دوباره شاهد از سرگیری درگیری‌ها باشیم.

رسالت توده‌های مسلمان و نهادهای بین‌المللی

در شرایطی که شیعیان مظلوم یمن هیچ راهی برای دفاع از حقوق خود ندارند، ملت‌ها و توده‌‌های مسلمان موظفند  با برپایی تظاهرات و راهپیمایی‌های متعدد خشم خود را نسبت به این مسئله اعلام و سران اسلامی را وادار به واکنش نسبت به این نسل‌کشی نمایند، نهادهای بین‌المللی مثل سازمان کنفرانس اسلامی نیز نباید از وظیفه خود غافل بوده و به این مسئله اهتمام بیشتری ورزند.

حوزه‌های علمیه نیز که از ابتدای آغاز درگیری‌ها همواره بر اعاده حقوق شیعیان یمن و دفاع از مظلومیت آنها تاکید داشتند، امروز نیز به وظیفه شرعی و دینی خود عمل خواهند کرد.

آیت‌الله حسینی‌بوشهری نایب رییس جامعه مدرسین در این زمینه می‌گوید: مراجع و حوزه‌ها از ابتدا نسبت به وضعیت شیعیان یمن حساس بوده و موضع‌گیری‌های مفیدی داشته‌اند و اکنون نیز به حمایت خود ادامه خواهند داد.

با این همه و با وجود استفاده ارتش یمن از ادوات سنگین نظامی، گویا جهان اسلام شاهد سومین پیروزی مسلمانان واقعی در برابر دشمنان داخلی و خارجی پس از لبنان و فلسطین است. پیروزی شیعیان لبنان بر دشمن غاصب صهیونیستی در جنگ 33 روزه، استقامت و پایداری مسلمانان شافعی و دوستدار اهل‌بیت (ع) در غزه در نبرد 22 روزه و اینک مقاومت زیدیان یمن، برگ زرینی از نصرت الهی در برابر دشمنان است.

تهیه و تنظیم: مرتضی سعیدی‌‌‌نجفی

منابع:

1 جغرافیای جهان اسلام، غلامرضا گلی‌زواره، انتشارات موسسه امام خمینی (ره)

2- برخی کتب تاریخی

3- پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حج و زیارت

4- خبرگزاری فارس